Astronomowie z UMK odkryli nowe planety | www.torun.pl

Międzynarodowy zespół naukowców kierowany przez dra hab. Andrzeja Niedzielskiego z Centrum Astronomii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika odkrył nowy pozasłoneczny układ planetarny.

Astronomowie odkryli planetę o masie niemal sześć razy większej od masy Jowisza (MJ), krążącą wokół gwiazdy HD 102272. Gwiazdę obiega najprawdopodobniej także druga planeta o masie 2.6 MJ. Nowoodkryty układ jest jednym z zaledwie 28 pozasłonecznych układów wieloplanetarnych i jedynym przy gwieździe o tak dużej masie.

Masa HD 102272 (K0III) jest 1.9 razy większa od  masy Słońca. Gwiazda znajduje się w gwiazdozbiorze Lwa, w odległości około 1180 lat świetlnych od Ziemi.  Jest to  obiekt dziewiątej wielkości gwiazdowej, niewidoczny gołym okiem. Wyposażony w lornetkę obserwator może znaleźć HD 102272 w odległości kątowej około 45 minut na południowy zachód od Deneboli.

HD 102272 b - taką nazwę otrzymała pierwsza z nowoodkrych planet - krąży po orbicie o średnim promieniu 0.61 AU czyli ciaśniejszej niż Wenus wokół Słońca. Okres jej obiegu - 127.5 dnia - jest zbliżony do połowy okresu orbitalnego Wenus. Niezwykle ciasna orbita HD 102272 b jest jej najbardziej interesującą cechą. Jest to planeta krążąca najbliżej starej masywnej gwiazdy (czerwonego olbrzyma) spośród wszystkich znanych obiektów tego typu.

Zgromadzone pomiary wskazują na istnienie także drugiej planety -  HD 102272 c. Planeta o masie 2.6 MJ obiega gwiazdę po bardzo wydłużonej orbicie o średnim promieniu 1.57 AU, zbliżonej do orbity Marsa. Okres obiegu HD 102272 c wynosi 520 dni. Okresy obu planet znajdują się blisko rezonansu 4:1, co świadczy o stabilności układu.

HD 102272 b jest drugą planetą odkrytą w ramach projektu naukowego prowadzonego wspólnie przez Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu i Uniwersytet Stanowy Pensylwanii. Układ HD 102272 b, c to pierwszy układ wieloplanetarny znaleziony w ramach projektu. Do pomocy w interpretacji  tego złożonego systemu zespół zaprosił dr hab. Krzysztofa Goździewskiego z Centrum Astronomii UMK, specjalizującego się w dynamice układów wieloplanetarnych.

Przegląd prowadzony przez zespół prof. Niedzielskiego obejmuje około 1000 gwiazd nieba północnego, których prędkości radialne monitorowane są z wykorzystaniem teleskopu  Hobby-Eberly w Teksasie (HET) już od pięciu  lat. Jego ogromne rozmiary (średnica głównego zwierciadła wynosi 9.2m) w połączeniu z możliwościami jakie daje spektrograf wysokiej rozdzielczości pozwalają na precyzyjne pomiary prędkości słabych, niewidocznych gołym okiem gwiazd.  Obecnie osiągana rutynowo dokładność prędkości w ramach przeglądu to około 5 m/s.
 
Praca opisująca odkrycie ukaże się w "The Astrophysical Journal". Jej pełny tekst można znaleźć na stronie astro-ph:  http://xxx.lanl.gov/abs/0810.1710.