Ruiny Zamku Krzyżackiego | www.torun.pl

Serduszko w kolorze ukraińskiej flagi

Turystyka

Ruiny Zamku Krzyżackiego

Zamek Krzyżacki

Toruński zamek należał do najstarszych budowli tego typu wzniesionych przez Krzyżaków na prawym brzegu Wisły. Zaczęto budować go około połowy XIII wieku. Wykorzystano w tym celu umocnienia starszego, wcześniej zniszczonego grodu, co miało wpływ na nietypowy kształt toruńskiej warowni, przypominający podkowę.

Zamek, początkowo drewniany, później wznoszony z kamienia i cegły, był rozbudowywany aż do połowy XV wieku. Wraz z przedzamczem i znajdującymi się na nim budynkami gospodarczymi zajmował przestrzeń między Starym i Nowym Miastem Toruniem.

Leżąc w pobliżu polsko-krzyżackiej granicy, toruński zamek miał duże znaczenie strategiczne i związane z tym silne fortyfikacje. Za wysokim murem głównego zamku znajdował się kilkupiętrowy budynek z kaplicą, refektarzem i dormitorium, w którym mieszkali krzyżaccy rycerze. Podziemia tego gmachu wykorzystywane były jako magazyny żywności, niezbędnej w razie oblężenia. Pośrodku dziedzińca stała wysoka, wolnostojąca wieża wykorzystywana jako miejsce ostatniej obrony, ale także jako punkt obserwacyjny, z którego ogniem lub dymem można było dać sygnał o zbliżającym się niebezpieczeństwie. Wodę dostarczała zamkowa studnia. W obawie przed jej zanieczyszczeniem zbudowano Gdanisko - umiejscowioną poza murami wysoką wieżę, która używana była jako toaleta i baszta broniąca zamkowych bram.

Widok na Gdanisko

Toruński zamek nigdy nie został zdobyty przez obcych najeźdźców. Zniszczyli go jednak najbliżsi sąsiedzi - mieszczanie Starego Miasta Torunia, którzy oblegli warownię w początku lutego 1454 roku. Atak był sygnałem do ogólnokrajowego powstania kierowanego przez Związek Pruski, organizację powołaną przez miasta i rycerstwo dla obrony ich praw przed nadużyciami i bezprawiem Krzyżaków. Torunianie zdobyli zamek i natychmiast przystąpili do jego planowej i niemal całkowitej rozbiórki. Na zamkowym dziedzińcu urządzono miejskie śmietnisko, które funkcjonowało tu przez kolejne wieki. Dopiero w latach sześćdziesiątych XX wieku odkryto w całości znajdujące się w tym miejscu ruiny.

Do dziś czytelny jest układ zamku dzięki zachowanym zewnętrznym murom. Przy wejściu na dziedziniec oraz w jego centrum przetrwały resztki wysadzonej w powietrze wieży. Fragment ruin położony wzdłuż Wisły kryje ślady po części mieszkalnej zamku. Najlepiej zachowała się wieża ustępowa - Gdanisko, które w XVI-XVIII wieku używane było jako składnica prochu strzelniczego. W sąsiedztwie stoi do dzisiaj krzyżacki młyn napędzany niegdyś wodami Strugi Toruńskiej. W murach zamkowych sąsiadujących z jej brzegiem chował się podobno najprawdziwszy latający smok, widziany w Toruniu latem 1746 roku. Najwyraźniej już wtedy ruiny zamku wydawały się być pełne tajemnic czekających na swych odkrywców.

Zamek Krzyżacki, światło i dźwięk

"Od północy do zamku właściwego przylegało przedzamcze. Miał się na nim znajdować budynek komtura wraz z jego kaplicą i zbrojownią. Oddzielna zbrojownia, pozostająca do dyspozycji całego konwentu, była na zamku właściwym. Prawdopodobnie na przedzamczu znajdowała się firmaria (infirmeria), czyli szpital dla chorych braci, a także łaźnia.

W 2. połowie XIV w. wzniesiono na przedzamczu tzw. "nowy gmach", w którym urządzono m.in. nowy refektarz. Poważną część przedzamcza zajmowały budynki gospodarcze: piekarnia, browar, spichlerz, wozownia, stajnia, obora, kuźnia, warsztat płatnerski i kilka innych pomieszczeń lub budynków magazynowych. Nie potrafimy bliżej określić czasu ich powstania, ale wiele z nich musiało istnieć już w XIII w. Z przedzamczem stykały się budynki młyna zamkowego, położonego nad strugą Postolsko, nieco powyżej gdaniska. Dochody z tego młyna do 1262 r. czerpało miasto Toruń. Dopiero w tym roku miasto przekazało swoje prawa do niego Zakonowi. W latach 1422-1424 Krzyżacy wybudowali jeszcze jeden młyn, położony poniżej gdaniska. Od tego momentu stary młyn nazywany był "górnym", a nowy "dolnym".

Tereny położone na wschód od zamku pozostawały pod bezpośrednim zwierzchnictwem Zakonu jako tzw. wola zamkowa. Na niej znajdowały się obory dla bydła i świń, magazyny drewna. Mieszkali tu także pachołkowie i ludność służebna Zakonu.

Z budową zamku historycy wiążą powstanie komturstwa toruńskiego. Według najnowszych badań komturstwo to obejmowało swoim zasięgiem pierwotnie także tereny, z których później utworzono komturstwo bierzgłowskie (1263 r.) i kowa1ewskie (około 1275 r.) oraz zapewne też dobra elgiszewsko-golubskie (do 1254 r.). Obszar pierwotnego komturstwa toruńskiego ciągnął się zatem szerokim pasem wzdłuż środkowej i dolnej Drwęcy, a następnie Wisły aż po Czamowo. Później komturstwo toruńskie obejmowało Stare Miasto Toruń wraz ze wsią Mokre, Nowe Miasto Toruń, zamek w Starym Toruniu wraz z folwarkiem, młyn i folwark w Lubiczu oraz dwory w Mlewcu i w Jedwabnie”.

T. Jasiński, Toruń XIII-XIV wieku, w: Historia Torunia, t. 1,
pod red. Mariana Biskupa, Toruń 1999

Najczęściej czytane aktualności

  • Kultura, Miasto
    Toruński Jarmark Bożonarodzeniowy już działa. Na inaugurację ulicami starówki przeszła świąteczna parada, a na Rynku Staromiejskim pojawił się sam św. Mikołaj.
  • Na zdjęciu: pomnik Mikołaja Kopernika ubrany w czerwoną czapkę św. Mikołaja
    Kultura, Miasto, Sport
    W ten weekend w Toruniu rządzą Mikołaje, którzy przyjadą z całej Polski, żeby przebiec ulicami naszego miasta półmaraton lub dystanse 10 i 5 km. Można też pomóc przedświątecznie św. Mikołajowi i wyszukać prezenty dla bliskich na weekendowych jarmarkach.
  • Pracownik montuje choinkę w otworze chodnika
    Miasto
    Z Nadleśnictwa Golub-Dobrzyń przyjechała do nas choinka, która 1 grudnia 2023 r. stanęła na toruńskim Rynku Staromiejskim.
  • Miasto
    - Proszę o przyjęcie w imieniu torunianek i torunian potwierdzenia trwałej przyjaźni Torunia z polskim środowiskiem artyleryjskim. Na toruńskiej ziemi będziecie traktowani zawsze jako elita polskiej armii i nasi przyjaciele - powiedział podczas obchodów Święta Wojsk Rakietowych i Artylerii prezydent Torunia Michał Zaleski.
  • Eko, Inwestycje, Miasto
    Na kilku odcinkach ul. Bema w Toruniu zdejmowana jest kostka betonowa i powstają miejsca dla roślin. Zostanie nawieziona tam urodzajna ziemia. Pojawi się też ponad 4600 sztuk sadzonek, w tym róż okrywowych o czerwonych kwiatach, a w najwęższych miejscach trzcinnika ostrokwiatowego.
  • Na zdjęciu: uczestnicy biegu w strojach Świętego Mikołaja stoją na linii startu na Rynku Staromiejskim, w tle ratusz
    Miasto, Sport
    Kilka tysięcy Mikołajów po raz kolejny zapełni ulice Torunia. W niedzielę, 3 grudnia 2023 roku, rusza 21. edycja Festiwalu Biegów Świętych Mikołajów.
  • Zakończyły się prace polegające na wykonaniu specjalistycznych zabiegów pielęgnacyjnych na pięciu toruńskich pomnikach przyrody. Miały one na celu polepszenie ich stanu zdrowotnego i poprawę warunków bezpieczeństwa dla osób przebywających w ich bezpośrednim sąsiedztwie.
  • W dniach 4-10 grudnia 2023 roku Toruń będzie gospodarzem Mistrzostw Polski Seniorek i Seniorów w boksie olimpijskim. Poznaj program zawodów.
  • Na kilku odcinkach ul. Bema w Toruniu zdejmowana jest kostka betonowa i powstają miejsca dla roślin. Zostanie nawieziona tam urodzajna ziemia. Pojawi się też ponad 4600 sztuk sadzonek, w tym róż okrywowych o czerwonych kwiatach, a w najwęższych miejscach trzcinnika ostrokwiatowego.
  • Muzeum Okręgowe w Toruniu już po raz 44. zorganizowało Międzynarodowy Konkurs Plastyczny dla Dzieci i Młodzieży „Moja Przygoda w Muzeum”. Uroczyste wręczenie nagród laureatom oraz otwarcie wystawy pokonkursowej, na które serdecznie zapraszamy, odbędzie się 8 grudnia 2023 r. o godz. 12.00. w Sali Mieszczańskiej Ratusza Staromiejskiego.
  • Spadła liczba dewastacji i kradzieży, z roweru korzystają chętniej mężczyźni, a średni czas wypożyczenia roweru to 22 minuty - tak najkrócej można podsumować kończący się sezon roweru miejskiego Torvelo w Toruniu. Rowery trafiły do magazynu, gdzie zostaną przygotowane do nowego sezonu, który ruszy 1 marca 2024 r.
  • Prezes Rady Ministrów wprowadził trzeci stopień alarmowy CHARLIE-CRP oraz drugi stopień alarmowy BRAVO na terenie całej Polski. Obowiązują one od godz. 00:00 dnia 1 grudnia 2023 r. do godz. 23:59 dnia 29 lutego 2024 r.
  • Po ponad 10 latach nieobecności 30 listopada 2023 r. w Instytucie Fizyki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu uruchomione zostało Wahadło Foucaulta.
  • W ten weekend w Toruniu rządzą Mikołaje, którzy przyjadą z całej Polski, żeby przebiec ulicami naszego miasta półmaraton lub dystanse 10 i 5 km. Można też pomóc przedświątecznie św. Mikołajowi i wyszukać prezenty dla bliskich na weekendowych jarmarkach.