Patron nagrody | www.torun.pl

Serduszko w kolorze ukraińskiej flagi

Toruń

Patron nagrody

Samuel Bogumił Linde, portretSAMUEL BOGUMIŁ LINDE (1771-1847)
wybitny językoznawca, bibliograf i pedagog, autor słynnego 6-tomowego Słownika Języka Polskiego.

Urodził się 24 kwietnia 1771 r. w Toruniu w średnio zamożnej rodzinie mieszczańskiej. Jego ojciec - mistrz ślusarski Jan Jacobson Lindt, który osiedlił się w Toruniu ok.1749 r., był z pochodzenia Szwedem, zaś matka Barbara Anna była córką niemieckiego kamieniarza J.A. Langenbana, który przybył do Torunia z niemieckiego Coburga ok. 1730 r.

Samuel Bogumił wychowywał się w atmosferze przenikania i konfrontacji wyznań, języków i kultur. Naukę rozpoczął w Szkole Nowomiejskiej, a od 1783 r. w toruńskim Gimnazjum Akademickim, którego tradycja  oświeceniowa w zasadniczy sposób wpłynęła na rozwój jego zainteresowań językoznawczych, także w zakresie języka polskiego. W swoich wypowiedziach autobiograficznych wielokrotnie wyrażał wdzięczność wobec tej szkoły i z sentymentem wypowiadał się o jej profesorach.

Po wczesnej śmierci ojca tylko dzięki pomocy brata Jana Wilhelma - kaznodziei polskiego i niemieckiego w Gdańsku, młody Linde uzyskał stypendium i rozpoczął studia w Lipsku  (1789). Oficjalnym kierunkiem studiów  była teologia, ale zainteresowania Lindego koncentrowały się wokół nauk filologicznych. Już w 1791 r., przy poparciu swoich profesorów, filologów A.W. Ernestiego oraz J.A.Dathe, objął wakujące stanowisko lektora języka polskiego na Uniwersytecie Lipskim. W staraniach o tę posadę zadeklarował polski jako język macierzysty i załączył pochwalne zaświadczenie pastora Jana Jezewiusza, ówczesnego nauczyciela języka polskiego z Torunia.

Kiedy po przegranej wojnie polsko-rosyjskiej w 1792 r. Lipsk i Drezno stały się ośrodkami emigracji twórców i obrońców Konstytucji 3 Maja, Linde został współpracownikiem polskich polityków. Przetłumaczył na niemiecki „Powrót posła” J.U. Niemcewicza, a także przygotował niemiecką wersję dzieła „O ustanowieniu i upadku Konstytucji 3 Maja”, opracowanego przez przywódców emigracyjnych dla propagowania walki o niepodległość. Włączył się aktywnie w przygotowania do insurekcji kościuszkowskiej u boku Hugona Kołłątaja. Po upadku insurekcji, mimo odejścia od aktywności politycznej, Linde wciąż obracał się w kręgach polskiej elity umysłowej (I. Potocki, A.K. Czartoryski, T. Czacki).

W latach 1795-1803, dzięki mecenatowi J.M. Ossolińskiego zajął się intensywną pracą językoznawczą i bibliotekarską. Gromadził i opracowywał zbiory późniejszego Ossolineum, jednej z najlepszych polskich bibliotek XIX w. Pod okiem Ossolińskiego, uczonego arystokraty i erudyty, zaczął przygotowania do opracowania słownika zapoznając się dogłębnie z dziejami polskiego piśmiennictwa i językoznawstwa.

W 1804 r. powierzono Lindemu stanowisko rektora tworzonego Liceum Warszawskiego, najważniejszej szkoły w stolicy pozbawionej uniwersytetu pod rządami Prusaków. Tak zaczął się najdłuższy, ponad czterdziestoletni okres życia Lidego (1804-47), wypełniony intensywną działalnością pedagogiczną na stanowisku rektora Liceum, aktywnością publiczną oraz kontynuacją prac nad słownikiem. W okresie Królestwa Kongresowego Linde zorganizował i kierował Biblioteką Publiczną, pełniącą rolę Biblioteki Narodowej. Był członkiem, a następnie dyrektorem Izby Edukacyjnej kierującej sprawami oświaty Księstwa Warszawskiego i wówczas żywo interesował się losami gimnazjum toruńskiego. Działał we władzach oświatowych Królestwa Polskiego i kierował oświatą w dobie powstania listopadowego. W 1835 odszedł ze służby publicznej poświęcając się pracy naukowej.

W życiu osobistym Lindego panowała atmosfera surowej, luterańskiej religijności. W 1804 roku ożenił się z Ludwiką Bürger, a po jej śmierci z Luizą Nusbaum. Obie żony wywodziły się z warszawskiej gminy luterańskiej, w której Linde odgrywał znaczną rolę. Córka Lindego Ludwika Górecka (1815-1900) była działaczką społeczną i filantropijną, fundatorką nagrody Akademii Umiejętności w Krakowie za najlepsze prace z dziedziny językoznawstwa.

Na obfity i różnorodny dorobek naukowy S.B. Lindego składają się prace bibliograficzne i słownikowe, rozprawy z językoznawstwa i piśmiennictwa, przekłady i prace edytorskie. Był autorem wielotomowej bibliografii Bibliotheca Polonica. Do historii przeszedł przede wszystkim jako twórca monumentalnego Słownika Języka Polskiego, opublikowanego w latach 1807-14 w 6 tomach, a po raz drugi w latach 1854-60, już po śmierci Lindego, jako wydanie „poprawione i pomnożone”. Było to dzieło epokowe, największy objętościowo słownik języka polskiego, liczący w 6 tomach ponad 4600 stron dużego formatu, zawierający 60 tys. haseł opatrzonych 200 tys. cytatów. W ówczesnej Europie dzieło to nie miało sobie równych pod względem bogactwa materiału leksykograficznego i służyło za wzór dla innych słowników języków słowiańskich.

Dokonania Lindego były znane w całej Europie. Za pracowitość i wytrwałość przyjęły go w poczet członków liczne  towarzystwa naukowe m.in. w Warszawie, Pradze, Petersburgu, Getyndze, Berlinie, Królewcu, Paryżu i Kopenhadze. Był członkiem honorowym uniwersytetów wileńskiego i krakowskiego, wykładał na Uniwersytecie Warszawskim. W 1844 roku otrzymał dyplom honorowego obywatelstwa miasta Torunia.

Zmarł 8 sierpnia 1847 r. w Warszawie i jest pochowany na tamtejszym cmentarzu ewangelicko-augsburskim.

Najczęściej czytane aktualności

  • Kultura, Miasto
    Toruński Jarmark Bożonarodzeniowy już działa. Na inaugurację ulicami starówki przeszła świąteczna parada, a na Rynku Staromiejskim pojawił się sam św. Mikołaj.
  • Na zdjęciu: pomnik Mikołaja Kopernika ubrany w czerwoną czapkę św. Mikołaja
    Kultura, Miasto, Sport
    W ten weekend w Toruniu rządzą Mikołaje, którzy przyjadą z całej Polski, żeby przebiec ulicami naszego miasta półmaraton lub dystanse 10 i 5 km. Można też pomóc przedświątecznie św. Mikołajowi i wyszukać prezenty dla bliskich na weekendowych jarmarkach.
  • Pracownik montuje choinkę w otworze chodnika
    Miasto
    Z Nadleśnictwa Golub-Dobrzyń przyjechała do nas choinka, która 1 grudnia 2023 r. stanęła na toruńskim Rynku Staromiejskim.
  • Miasto
    - Proszę o przyjęcie w imieniu torunianek i torunian potwierdzenia trwałej przyjaźni Torunia z polskim środowiskiem artyleryjskim. Na toruńskiej ziemi będziecie traktowani zawsze jako elita polskiej armii i nasi przyjaciele - powiedział podczas obchodów Święta Wojsk Rakietowych i Artylerii prezydent Torunia Michał Zaleski.
  • Na zdjęciu: uczestnicy biegu w strojach Świętego Mikołaja stoją na linii startu na Rynku Staromiejskim, w tle ratusz
    Miasto, Sport
    Kilka tysięcy Mikołajów po raz kolejny zapełni ulice Torunia. W niedzielę, 3 grudnia 2023 roku, rusza 21. edycja Festiwalu Biegów Świętych Mikołajów.
  • Eko, Inwestycje, Miasto
    Na kilku odcinkach ul. Bema w Toruniu zdejmowana jest kostka betonowa i powstają miejsca dla roślin. Zostanie nawieziona tam urodzajna ziemia. Pojawi się też ponad 4600 sztuk sadzonek, w tym róż okrywowych o czerwonych kwiatach, a w najwęższych miejscach trzcinnika ostrokwiatowego.
  • Zakończyły się prace polegające na wykonaniu specjalistycznych zabiegów pielęgnacyjnych na pięciu toruńskich pomnikach przyrody. Miały one na celu polepszenie ich stanu zdrowotnego i poprawę warunków bezpieczeństwa dla osób przebywających w ich bezpośrednim sąsiedztwie.
  • W dniach 4-10 grudnia 2023 roku Toruń będzie gospodarzem Mistrzostw Polski Seniorek i Seniorów w boksie olimpijskim. Poznaj program zawodów.
  • Na kilku odcinkach ul. Bema w Toruniu zdejmowana jest kostka betonowa i powstają miejsca dla roślin. Zostanie nawieziona tam urodzajna ziemia. Pojawi się też ponad 4600 sztuk sadzonek, w tym róż okrywowych o czerwonych kwiatach, a w najwęższych miejscach trzcinnika ostrokwiatowego.
  • Muzeum Okręgowe w Toruniu już po raz 44. zorganizowało Międzynarodowy Konkurs Plastyczny dla Dzieci i Młodzieży „Moja Przygoda w Muzeum”. Uroczyste wręczenie nagród laureatom oraz otwarcie wystawy pokonkursowej, na które serdecznie zapraszamy, odbędzie się 8 grudnia 2023 r. o godz. 12.00. w Sali Mieszczańskiej Ratusza Staromiejskiego.
  • Spadła liczba dewastacji i kradzieży, z roweru korzystają chętniej mężczyźni, a średni czas wypożyczenia roweru to 22 minuty - tak najkrócej można podsumować kończący się sezon roweru miejskiego Torvelo w Toruniu. Rowery trafiły do magazynu, gdzie zostaną przygotowane do nowego sezonu, który ruszy 1 marca 2024 r.
  • Prezes Rady Ministrów wprowadził trzeci stopień alarmowy CHARLIE-CRP oraz drugi stopień alarmowy BRAVO na terenie całej Polski. Obowiązują one od godz. 00:00 dnia 1 grudnia 2023 r. do godz. 23:59 dnia 29 lutego 2024 r.
  • Po ponad 10 latach nieobecności 30 listopada 2023 r. w Instytucie Fizyki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu uruchomione zostało Wahadło Foucaulta.
  • W ten weekend w Toruniu rządzą Mikołaje, którzy przyjadą z całej Polski, żeby przebiec ulicami naszego miasta półmaraton lub dystanse 10 i 5 km. Można też pomóc przedświątecznie św. Mikołajowi i wyszukać prezenty dla bliskich na weekendowych jarmarkach.