Mury obronne | www.torun.pl

Serduszko w kolorze ukraińskiej flagi

Turystyka

Mury obronne

Mury obronne

Początek budowy murów miejskich w Toruniu sięga lat sześćdziesiątych XIII wieku. Bogacące się miasto handlowe i ważny ośrodek wojskowo-administracyjny państwa krzyżackiego został otoczony systemem ceglanych murów baszt, bram i fos, z których wiele można oglądać do dzisiaj.

Do średniowiecznego Starego Miasta Torunia prowadziło 8 bram: od strony Wisły - Klasztorna, Żeglarska, Łazienna i Mostowa, od wschodu, czyli od strony Nowego Miasta Torunia - Paulińska i Kotlarska, od zachodu Brama Starotoruńska (okolice dzisiejszego skrzyżowania ulic Pod Krzywą Wieżą i Kopernika), a od północy Chełmińska (na wysokości skrzyżowania ul. Chełmińskiej z Fosą Staromiejską).

W systemie murów obronnych starego Torunia na uwagę zasługuje też kilka baszt obronnych o oryginalnych nazwach: Koci Łeb, Gołębnik, Monstrancja, a także Krzywa Wieża - odchylona od pionu o 1,4 m.

Obwarowania Nowego Miasta Torunia były znacznie skromniejsze - od strony południowo-wschodniej wznosiły się mury i Brama św. Jakuba, a głównym wjazdem do miasta od wschodu była Brama św. Katarzyny (skrzyżowanie dzisiejszej ul. Św. Katarzyny i ul. Szumana).

Do dzisiaj spośród średniowiecznych, toruńskich bram zachowały się trzy: Klasztorna - której nazwa pochodzi od nieistniejącego klasztoru i kościoła p.w. Ducha Św., Brama Żeglarska - Toruń był przez wiele stuleci portem wiślanym - i Mostowa, upamiętniająca swą nazwą istnienie w tym miejscu XV-wiecznego, drewnianego mostu na Wiśle, spalonego w 1877 r. Natomiast bramy Paulińska, Kotlarska, Starotoruńska, Chełmińska, św. Katarzyny i św. Jakuba zostały wraz z przyległymi murami rozebrane w XIX w.

Drugi etap fortyfikowania rozpoczął się w 1629 r., kiedy podjęto budowę nowoczesnych, ziemnych fortyfikacji bastionowych poza ówczesnymi murami miasta. Dziś łącznie z umocnieniami średniowiecznymi tworzą one tzw. pierścień wewnętrzny fortyfikacji Torunia, którego pozostałości widać wśród zieleni miejskiej. Przez blisko trzy wieki umocnienia te stanowiły główną siłę obronną - były wielokrotnie bronione i zdobywane, przebudowywane i wzmacniane przez Polaków, Szwedów, Francuzów, Rosjan i Prusaków. Najbardziej ucierpiały podczas wojen napoleońskich, dlatego od 1818 r. do 1864 r. Prusacy - uznając strategiczne znaczenie twierdzy nadgranicznej - sukcesywnie je rekonstruowali i rozbudowywali. W tym okresie powstały m.in.: Fort św. Jakuba przy ul. gen. J. Sowińskiego (ok. 1830), Przyczółek Mostowy (na południe od dzisiejszego Dworca Głównego PKP – 1824-1840) oraz - w związku z powstaniem linii kolejowej do Warszawy - Fort Kolejowy (1863).

W kolejnych dziesięcioleciach liczne wynalazki militarne: proch bezdymny, kruszące materiały wybuchowe, stalowa lufa gwintowana i działa o wiele większym zasięgu i celności, wymusiły na projektantach stworzenie nowej koncepcji obronnej. Odstąpiono od budowy ciągłych obwałowań liniowych na rzecz samodzielnych fortów - obiektów oddalonych od siebie, rozrzuconych pierścieniem w promieniu 3 - 4 km od bronionego centrum. Szybko okazało się ceglane konstrukcje są nieodporne na nowe rodzaje amunicji, dlatego rozpoczęto ich wzmacnianie i zagęszczanie nowymi stanowiskami międzypolowymi.

Według tego modelu została zbudowana Twierdza Toruń, czyli zewnętrzny pierścień fortyfikacji - jeden z potężniejszych zespołów obiektów militarnych w Polsce i Europie. Decyzję o nowoczesnym ufortyfikowaniu Torunia Prusacy podjęli po wygranej wojnie z Francją, w obliczu pogarszających się stosunków z Rosją. Toruń miał doskonałe położenie strategiczno-operacyjne - leżał w pobliżu granicy z Rosją i był miejscem przeprawy kolejowo-drogowej przez wielką rzekę. Prace projektowe i przygotowawcze trwały pięć lat. Budowa rozpoczęła się w 1877 r. i była prowadzona etapami aż do wybuchu pierwszej wojny światowej. Najpierw zaprojektowano siedem fortów głównych, jeden fort pośredni i jedną wielką baterię. Jednak już po kilku latach, w związku z szybkim rozwojem artylerii obiekty te stały się przestarzałe i znacznie większe pieniądze niż budowa, pochłonęło ich wzmocnienie i modernizacja oraz dobudowanie kolejnych fortów pośrednich, przeznaczonych dla piechoty. W sumie do pierwszej wojny światowej w dzisiejszych granicach administracyjnych Torunia powstało ok. 200 obiektów fortecznych, z których do dzisiaj zachowało się prawie 150.

Wśród nich jest kilkanaście potężnych fortów, które otoczyły miasto pierścieniem długości około 22,5 km. Toruńska twierdza kosztowała cesarstwo niemieckie 60 mln marek i nigdy nie sprawdziła się w boju. Być może jednak dzięki jej odstraszającej sile Toruń ocalał z dwóch wielkich wojen XX w. bez większych strat

Najczęściej czytane aktualności

  • Kultura, Miasto
    Toruński Jarmark Bożonarodzeniowy już działa. Na inaugurację ulicami starówki przeszła świąteczna parada, a na Rynku Staromiejskim pojawił się sam św. Mikołaj.
  • Na zdjęciu: pomnik Mikołaja Kopernika ubrany w czerwoną czapkę św. Mikołaja
    Kultura, Miasto, Sport
    W ten weekend w Toruniu rządzą Mikołaje, którzy przyjadą z całej Polski, żeby przebiec ulicami naszego miasta półmaraton lub dystanse 10 i 5 km. Można też pomóc przedświątecznie św. Mikołajowi i wyszukać prezenty dla bliskich na weekendowych jarmarkach.
  • Pracownik montuje choinkę w otworze chodnika
    Miasto
    Z Nadleśnictwa Golub-Dobrzyń przyjechała do nas choinka, która 1 grudnia 2023 r. stanęła na toruńskim Rynku Staromiejskim.
  • Miasto
    - Proszę o przyjęcie w imieniu torunianek i torunian potwierdzenia trwałej przyjaźni Torunia z polskim środowiskiem artyleryjskim. Na toruńskiej ziemi będziecie traktowani zawsze jako elita polskiej armii i nasi przyjaciele - powiedział podczas obchodów Święta Wojsk Rakietowych i Artylerii prezydent Torunia Michał Zaleski.
  • Eko, Inwestycje, Miasto
    Na kilku odcinkach ul. Bema w Toruniu zdejmowana jest kostka betonowa i powstają miejsca dla roślin. Zostanie nawieziona tam urodzajna ziemia. Pojawi się też ponad 4600 sztuk sadzonek, w tym róż okrywowych o czerwonych kwiatach, a w najwęższych miejscach trzcinnika ostrokwiatowego.
  • Świąteczny tramwaj startuje w Mikołajki
    Miasto, MZK
    Już w najbliższą środę, jak co roku tradycyjnie 6 grudnia - w Mikołajki - w trasę ruszy świąteczny, iluminowany tramwaj Miejskiego Zakładu Komunikacji.
  • Zakończyły się prace polegające na wykonaniu specjalistycznych zabiegów pielęgnacyjnych na pięciu toruńskich pomnikach przyrody. Miały one na celu polepszenie ich stanu zdrowotnego i poprawę warunków bezpieczeństwa dla osób przebywających w ich bezpośrednim sąsiedztwie.
  • W dniach 4-10 grudnia 2023 roku Toruń będzie gospodarzem Mistrzostw Polski Seniorek i Seniorów w boksie olimpijskim. Poznaj program zawodów.
  • Na kilku odcinkach ul. Bema w Toruniu zdejmowana jest kostka betonowa i powstają miejsca dla roślin. Zostanie nawieziona tam urodzajna ziemia. Pojawi się też ponad 4600 sztuk sadzonek, w tym róż okrywowych o czerwonych kwiatach, a w najwęższych miejscach trzcinnika ostrokwiatowego.
  • Muzeum Okręgowe w Toruniu już po raz 44. zorganizowało Międzynarodowy Konkurs Plastyczny dla Dzieci i Młodzieży „Moja Przygoda w Muzeum”. Uroczyste wręczenie nagród laureatom oraz otwarcie wystawy pokonkursowej, na które serdecznie zapraszamy, odbędzie się 8 grudnia 2023 r. o godz. 12.00. w Sali Mieszczańskiej Ratusza Staromiejskiego.
  • Spadła liczba dewastacji i kradzieży, z roweru korzystają chętniej mężczyźni, a średni czas wypożyczenia roweru to 22 minuty - tak najkrócej można podsumować kończący się sezon roweru miejskiego Torvelo w Toruniu. Rowery trafiły do magazynu, gdzie zostaną przygotowane do nowego sezonu, który ruszy 1 marca 2024 r.
  • Prezes Rady Ministrów wprowadził trzeci stopień alarmowy CHARLIE-CRP oraz drugi stopień alarmowy BRAVO na terenie całej Polski. Obowiązują one od godz. 00:00 dnia 1 grudnia 2023 r. do godz. 23:59 dnia 29 lutego 2024 r.
  • Po ponad 10 latach nieobecności 30 listopada 2023 r. w Instytucie Fizyki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu uruchomione zostało Wahadło Foucaulta.
  • W ten weekend w Toruniu rządzą Mikołaje, którzy przyjadą z całej Polski, żeby przebiec ulicami naszego miasta półmaraton lub dystanse 10 i 5 km. Można też pomóc przedświątecznie św. Mikołajowi i wyszukać prezenty dla bliskich na weekendowych jarmarkach.