Medal "Pro memoria" dla prof. Elżbiety Zawackiej | www.torun.pl

Honorowa Obywatelka Torunia Elżbieta Zawacka otrzymała w czwartek, 19 maja 2005 r. z rąk ministra Jana Turskiego medal Pro Memoria. Minister spotkał się także w Sali Małej Dworu Artusa z kombatantami.

Przyjazd ministra Jana Turskiego, Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, związany był z 60 rocznicą zakończenia II wojny światowej. Z tej okazji urząd przygotował medal "Pro Memoria" (Na Pamiątkę). Honorowane są nim osoby fizyczne i prawne szczególnie zasłużone w utrwalaniu pamięci o ludziach i ich czynach w walce o niepodległość Polski podczas II wojny światowej.

- Wiemy o tym w Toruniu dobrze, że Honorowa Obywatelka Torunia niestrudzenie zabiegała o to, by przechować pamięć o czynach i ludziach, o których przez lata starano się zapomnieć. - powiedział podczas spotkania z kombatantami prezydent Torunia Michał Zaleski. - Za swoją działalność była wielokrotnie represjonowana przez tych, którzy tracąc pamięć, zatracili także sumienie. Dlatego dziś podziękowałem Pani Profesor za nadzwyczajną troskę o nasze polskie sumienia, ale także zapewniłem, że będziemy pamiętać o tym, co jako "cichociemna", żołnierz AK i działacz konspiracji antykomunistycznej zrobiła dla Polski.

Wręczenie medalu było także okazją do spotkania z przedstawicielami działających w Toruniu organizacji i stowarzyszeń kombatanckich i omówienia problemów nurtujących środowisko.

Uhonorowana medalem Elżbieta Zawacka urodziła się w 1909 r. w Toruniu. Po ukończeniu studiów podjęła pracę pedagogiczną, jednocześnie działając na rzecz Przysposobienia Wojskiewego Kobiet. Wzięła udział w kampanii wrześniowej, a następnie w pierwszych zalążkach konspiracji na Śląsku. W 1941 r. rozpoczęła się jej epopeja kurierki AK. Znana w konspiracji pod pseudonimem "Zo" stała się legendą kurierów w okupowanej Europie. Wielokrotnie nielegalnie przekraczała granice przenosząc wiadomości i meldunki. Szkoliła też innych kurierów. Była jedyną kobietą - "cichociemną". Na własną prośbę powróciła na spadochronie do okupowanego kraju 10 września 1943 r. Po upadku powstania warszawskiego nadal działała w służbie Państwa Podziemnego u boku gen. Okulickiego. Po zakończeniu wojny włączyła się w struktury konspiracji antykomunistycznej w ramach organizacji Wolność i Niezawisłość. Powróciła także do pracy. W 1951 roku została aresztowana przez Urząd Bezpieczeństwa. Więziona do 1955 r. Od 1956 r. powróciła do pracy naukowej i pedagogicznej. W 1965 r. uzyskała doktorat, a w 1972 r. habilitację. Wówczas też wróciła do rodzinnego Torunia, gdzie podjęła pracę na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Instytucie Pedagogiki i Psychologii. Równocześnie gromadziła materiały do dziejów Armii Krajowej, działała w środowisku kombatantów AK. Na skutek represji SB odeszła przedwcześnie z pracy na uniwersytecie. W latach osiemdziesiątych związana ze środowiskiem "Solidarności" była dla młodych autorytetem i wzorem patriotyzmu. Jej wielkim dziełem jest powołanie do życia Fundacji "Archiwum Pomorskie Armii Krajowej". Fundacja nie tylko gromadzi dokumenty i relacje, ale także organizuje konferencje, zjazdy naukowe i wydaje liczne publikacje dokumentujące udział Pomorza w walce o niepodległość. W grudniu 1995 r. prof. Elżbieta Zawacka została odznaczona Orderem Orła Białego. Jest także odznaczona Krzyżem Orderu Virtuti Militari i pięciokrotnie Krzyżem Walecznych. 17 grudnia 1992 r. prof. Elżbieta Zawacka została wyróżniona tytułem honorowego obywatela.

Medal "Pro Memoria" został wręczony prof. Zawackiej w domu przed spotkaniem z kombatantami.