250. urodziny mistrza Lindego | www.torun.pl

Obok Mikołaja Kopernika jest jedną z najznakomitszych postaci w historii Torunia. 24 kwietnia 2021 r. obchodzimy 250. rocznicę urodzin Samuela Bogumiła Lindego, wybitnego polskiego językoznawcy, autora monumentalnego Słownika języka polskiego.

Samuel Bogumił Linde, syn imigranta ze Szwecji Jana Jacobsena Lindego, urodził się w Toruniu w 1771 roku, w nieistniejącej już dziś kamienicy na Małych Garbarach. Był najmłodszym synem Jana Jacobsena Lindego, imigranta ze Szwecji, ślusarskiego majstra i rajcy miejskiego. W naszym mieście kształcił się w Szkole Nowomiejskiej oraz w protestanckim Gimnazjum Akademickim. Następnie studiował teologię i filologię w Lipsku. Dziełem jego życia jest 6-tomowy Słownik języka polskiego - pierwszy jednojęzyczny słownik polszczyzny. Zawierał on 60 tys. haseł. Praca nad nim trwała 10 lat, a wydawano go w latach 1807–1814. Jak podają źródła, wysiłek ten odbywał się „tak kosztem jak osobistym trudem" (Joanna Olkiewicz Od A do Z, czyli o encyklopediach i encyklopedystach). Warto zwrócić uwagę, że Linde wyprzedził samych braci Grimm, którzy swój renomowany słownik języka niemieckiego zaczęli wydawać dopiero w 1854 roku. Dzieło Lindego miało kilka wznowień i odegrało ważną rolę kulturotwórczą w pozostającej pod zaborami XIX-wiecznej Polsce.

- Słownik Lindego jest wybitnym dokonaniem leksykografii, o charakterze naukowym, powstającym pod wpływem nowych idei językoznawstwa europejskiego, z uwzględnieniem badań porównawczych, historii języka czy etymologii. Materiałem był przede wszystkim język potoczny – stwierdza prof. Radosław Sioma z Instytutu Literaturoznawstwa UMK, członek kapituły Nagrody im. Lindego.

Co ważne, Samuel Bogumił Linde nie ograniczał się wyłącznie do działalności o charakterze naukowym. Brał także czynny udział w życiu politycznym. Leżały mu na sercu również kwestie związane z nauczaniem. Był m.in. członkiem Izby Edukacyjnej, zajmującej się sprawami oświaty Księstwa Warszawskiego, a także jednym z organizatorów i pierwszych wykładowców Uniwersytetu Warszawskiego. Zmarł w 1847 r.

Nagroda dla twórców słowa

Aby uhonorować wybitnego obywatela, imię Samuela Bogumiła Lindego nadano przyznawanej od 1996 r. Nagrodzie Miast Partnerskich Torunia i Getyngi, którą otrzymują ludzie słowa, przyczyniający się swoją twórczością do znoszenia barier pomiędzy narodem polskim i niemieckim.

- W Toruniu staramy się pielęgnować pamięć o naszych wybitnych obywatelach i dbać o to, by idee przez nich głoszone wciąż były żywe wśród mieszkańców. Samuel Bogumił Linde uczy nas, jak ważna jest dbałość o mowę ojczystą, nagroda jego imienia zaś promuje tych, którzy w operowaniu słowem osiągnęli mistrzostwo – podkreśla prezydent Torunia Michał Zaleski.

Nagroda miała już 25 edycji i wpisała się w polski i niemiecki pejzaż literacki. Wręczana jest co roku - na zmianę w Toruniu i Getyndze. Co ważne, wśród jej laureatów jest kilku późniejszych noblistów: Wisława Szymborska, Herta Müller, Olga Tokarczuk i Günter Grass. W ubiegłym roku nagrodzone zostały Dorota Masłowska oraz Dea Loher, jednak z powodu pandemii wręczenie tego wyróżnienia odbędzie się dopiero w 2021 roku, w ramach Getyńskiej Jesieni Literatury. Wydarzenie zaplanowano w formie hybrydowej lub będzie transmitowane za pośrednictwem internetu do Torunia.

Świętowanie z kulturą

W związku 250. rocznicą urodzin Lindego 24 kwietnia o godz. 10.00 władze miasta złożą kwiaty pod pomnikiem Lindego przed Książnicą Kopernikańską przy ul. Słowackiego. Ponadto dwukrotnie (15 i 22 maja) odbędzie się Historyczny Rajd Rowerowy śladami S. B. Lindego organizowany przez Stowarzyszenie Go Sport. W maju i czerwcu Galeria Rusz na swoich bilbordach oraz na nośnikach citylight i w pojazdach komunikacji miejskiej przygotuje akcję plastyczną pod hasłem „Słownik Lindego wg Galerii Rusz”. Również 28. Festiwal Muzyki Krajów Bałtyckich Probaltica nawiąże do rocznicy, proponując hasło przewodnie imprezy: „Języki morza”. W zależności od sytuacji epidemicznej Fundacja Europejskiej Akademii Sztuki zorganizuje festiwal 1-16 maja lub 4-20 czerwca. W późniejszych terminach zaplanowano również sesję popularnonaukową „Samuel Bogumił Linde - w 250. rocznicę urodzin”, zorganizowaną przez Towarzystwo Miłośników Torunia oraz wystawę edukacyjną poświęconą autorowi słownika, na którą złożą się ilustrowane postery z tekstem oraz eksponaty prezentowane w gablotach. Zaplanowano również popularnonaukowe, bogato ilustrowane wydawnictwo „Samuel Bogumił Linde - wybitny Torunianin". Wszystkie te wydarzenia zgłoszone zostały w ramach zorganizowanych przez miasto konkursów.

Na zdjęciu portret S.B. Lindego ze zbiorów Książnicy Kopernikańskiej, będący własnością Towarzystwa Naukowego w Toruniu