2001 - Jan Józef Szczepański i Henryk Bereska | www.torun.pl

Serduszko w kolorze ukraińskiej flagi

2001 - Jan Józef Szczepański i Henryk Bereska

Sylwetki laureatów - rok 2001

Jan Józef Szczepański Jan Józef Szczepański  -
ur. 1919 r. w Warszawie; prozaik, eseista i reportażysta, autor scenariuszy filmowych. Brał udział w kampanii wrześniowej, żołnierz AK, walczył w partyzantce. Od 1947 r. związany z „Tygodnikiem Powszechnym”.

Debiutował głośnym opowiadaniem „Buty” (1947), w którym odsłaniał brutalną, daleką od heroicznej legendy prawdę o życiu w partyzantce. Do tematów okupacyjnej konspiracji i partyzantki powrócił w opowiadaniach z tomów „Dzień bohatera” (1959) i „Motyl” (1962). Był też autorem scenariuszy filmowych: „Wolne miasto”, „Stajnia na Salwatorze”, „Westerplatte”, pierwotnego scenariusza filmu o Hubalu pt. „Szalony major”. W zbiorze szkiców pt. „Przed nieznanym trybunałem”(1975) pisze o prawdach zasadniczych: sensie istnienia człowieka i pisarskiego powołania. Uważa, że w epoce, w której nad dogmatami i ortodoksją zaczyna górować sceptycyzm, ocalić należy wartości, które pozwalałyby zapobiec degradacji człowieczeństwa, ocalić wiarę w wyższy sens istnienia człowieka. W literaturze wzorcem takiej wiary jest dla autora m.in. postawa pisarska i filozoficzna Josepha Conrada.

W 1980 r. został prezesem Związku Literatów Polskich. Po zawieszeniu działalności ZLP w czasie stanu wojennego prowadził bezowocne rozmowy z władzami partyjnymi w sprawie reaktywowania związku. Był pierwszym prezesem Stowarzyszenie Pisarzy Polskich.

 

Henryk Bereska Henryk Bereska -
wybitny tłumacz literatury polskiej i ceniony poeta. Urodził się w 1926 r. w katowickich Szopienicach. Jego rodzina, jak większość na Śląsku, była związana zarówno z kulturą polską, jak i niemiecką, a w domu rozmawiało się w dwóch językach. Pod koniec wojny został wcielony do Luftwaffe. Po wojnie nakłaniany przez UB do tajnej współpracy, podjął decyzję o wyjeździe do NRD i w 1947 r. osiadł we wschodnim Berlinie, gdzie mieszka do dziś.

W latach 1948-1954 studiował polonistykę, germanistykę i slawistykę na Uniwersytecie Humboldta. Duże wrażenie wywarł wówczas na nim Tadeusz Borowski, przebywający w Berlinie jako referent do spraw kultury. Bereska przetłumaczył na niemiecki jego opowiadania, m.in. „Pożegnanie z Marią” i „Proszę Państwa do gazu”. W latach pięćdziesiątych zajął się przekładem polskiej klasyki - wspólnie z innymi tłumaczami przygotował w 1953 r. reprezentatywną antologię poezji Adama Mickiewicza (w serii ”Ein Lesebuch unserer Zeit”). W roku 1954 napisał posłowie do „Lalki” Bolesława Prusa, a w 1957 do „Emancypantek”. W latach sześćdziesiątych opublikował swoje tłumaczenia utworów Prusa - tom opowiadań „Skąpiec”, wybór „Powracająca fala”.

W 1956 r. wydrukował w jednej z nisz enerdowskich, czasopiśmie „Sonntag”, wybór „Myśli nieuczesanych” Stanisława Jerzego Leca. Lata sześćdziesiąte nie sprzyjały jednak prezentacji w Niemczech literatury polskiej okresu „odwilży”. Kontynuowany był nurt przekładów powieści historycznych („Krzyżowcy” Z. Kossak- Szczuckiej (1961-1962) - przekład Bereski wspólnie z Waldemarem Krausem), prezentowano też nadal polska klasykę. W 1963 r. Bereska przetłumaczył „Panny z Wilka” oraz inne opowiadania Iwaszkiewicza.

W latach siedemdziesiątych przekładał literaturę o niepodważalnej wiarygodności ideologicznej (lub pozbawioną ideologii), wartościową i do dziś istotną: „Chleb rzucony umarłym„ Wojdowskiego (1974 - trzy wydania), „Leśne morze” I. Newerlego, „...gdy inni dziećmi są„ J. Dziarnowskiej, „Ognisko w dżungli” W. Żukrowskiego. Sięgnął więc także po książki dla dzieci i młodzieży, co kontynuował takimi przekładami, jak: ”Ci z dziesiątego tysiąca” J. Broszkiewicza, „Podróż za jeden uśmiech„ A. Bahdaja, czy baśnie polskie. Tłumaczył też wartościową literaturę rozrywkową, jak ”Różowe krowy i szare scandalie” M. Choromańskiego. Z drugiej jednak strony próbował prezentować utwory nowatorskie, interesując się już we wczesnych latach sześćdziesiątych twórczością T. Różewicza.

W latach siedemdziesiątych nastąpił „boom” literatury polskiej w obydwu państwach niemieckich. Przywrócono do łask dramaturgię Różewicza, Mrożka, wydano wiersze Herberta, Nowaka, Urszuli Kozioł, Szymborskiej, publikowano prozę Wojdowskiego, Redlińskiego, Kazimierza Brandysa, którego „Małą księgę” we własnym przekładzie wydał Bereska w roku 1972. Doceniono jednak przede wszystkim polską poezję, czego świadectwem była wydana przez .Bereskę i Olschowskiego antologia „Polnische Lyrik aus fuenf Jahrzehnten” (1975 - dwa wydania).

W drugiej połowie lat siedemdziesiątych Bereska zaczął coraz intensywniej współpracować z teatrem. Opublikował znakomite tłumaczenie „Wesela” (1977). W 1974 r. ukazał się też w jego przekładzie wybór sztuk Różewicza, z „Kartoteką” i „Świadkami albo naszą małą stabilizacją”. Berlińskie Kammerspiele grały z dużym powodzeniem przez dziesięć lat przełożone przez niego „Białe małżeństwo”. W końcu lat siedemdziesiątych i na początku osiemdziesiątych ukazały się także „Odejście głodomora”(1978),”Na czworakach„ (1980), „Pułapka” (1983). Była już wtedy także gotowa edycja dzieł Witkiewicza. W tym czasie Bereska, który miał już na swym koncie tłumaczenie „Popiołu i diamentu” J. Andrzejewskiego, opublikował nowe przekłady „Bram raju” tego autora (1982) oraz „Idzie skacząc po górach” (1984). Przełożył łącznie ponad sto pozycji książkowych obejmujących wszystkie rodzaje literackie. Tłumaczył nie tylko największych polskich poetów - większość znał doskonale osobiście. Żywo interesuje się także współczesnymi polskimi twórcami, m.in. Olgą Tokarczuk, Jackiem Podsiadło.

We własnej poezji, np. w wierszach z tomu „Familoki”, Bereska wraca do śląskiej przestrzeni dzieciństwa, rodzinnych Szopienic, gdzie spędził kilkanaście lat życia, oraz innych „polskich” miejsc. Ascetyczne wiersze poety stanowią pozornie pozbawiony emocji zapis świata, minionego i obecnego, przyjmują kształty czystej notacji wspomnień, refleksji, rzeczowej opowieści o fragmencie własnego życia wpisanego we fragmenty historii, ale jest w nich obecna niepokojąca diagnoza rzeczywistości i silnie emocjonalny podtekst.

Za najwyższą jakość przekładów oraz zasługi w promowaniu polskiej kultury otrzymał kilkanaście prestiżowych nagród, m. in. nagrodę ZAIKS-u, nagrodę im. St. I. Witkiewicza, a także Krzyż Komandorski Orderu Zasługi RP i niemiecki Bundesverdienstkreuz.

Najczęściej czytane aktualności

  • Zdjęcie przedstawia Bulwar Filadelfijski z lotu ptaka
    Drogi, Inwestycje, Miasto
    Trwają intensywne prace przy przebudowie Bulwaru Filadelfijskiego. Najwięcej dzieje się w pasie drogowym, ale ruszyły też prace nad zielenią. Obecnie na Bulwarze prowadzone są prace związane z humusowaniem terenu, czyli ukształtowaniem skarp oraz wymianie gruntu na ziemię urodzajną. Obsadzono też donice pawilonów. Prace zostały podzielone na etapy...
  • Urząd Miasta Torunia
    Miasto
    21 września 2023 roku w sali nr 33 im. Mikołaja Kopernika, na drugim piętrze budynku Urzędu Miasta Torunia odbędzie się 59. sesja Rady Miasta Torunia. Radni zajmą się m.in. rozpatrzeniem projektu apelu w sprawie poprawy infrastruktury na liniach kolejowych, zmianami w budżecie miasta na rok 2023 i Wieloletniej Prognozie Finansowej na lata 2023-...
  • Inwestycja firmy Torimpex przy Okólnej
    Biznes, Miasto
    1100 m2 powierzchni, 50 miejsc parkingowych, 30 nowych miejsc pracy. Tak w liczbach prezentuje się nowa inwestycja firmy Torimpex na toruńskim lewobrzeżu. Sklep przy ul. Okólnej 141 jest 9 placówką toruńskiej firmy w naszym mieście.  Generalnym wykonawcą inwestycji była firma ARS Renowacje. W sklepie przy ulicy Okólnej klienci będą korzystać z 4...
  • Festiwal Piernika - plakat
    Kultura, Miasto
    Warsztaty dekorowania pierników, spektakl „Legenda o Katarzynce” czy przygotowywanie piernikowych perfum – to tylko część atrakcji zaplanowanych na weekend 22-23 września 2023 r. w godzinach od 11:00 do 19:00 w Galerii Copernicus na Placu Rotundy.
  • Miasto
    Torunianie mogą łatwiej niż dotąd opłacać podatek od nieruchomości – wystarczy skorzystać z płatności mObywatel w aplikacji lub przez przeglądarkę internetową.
  • Na zdjęciu: trzy dziewczynki z parasolkami występują na scenie
    Miasto
    20 września 2023 roku najmłodsi torunianie wzięli udział w obchodach Ogólnopolskiego Dnia Przedszkolaka.
  • 21 września 2023 roku w sali nr 33 im. Mikołaja Kopernika, na drugim piętrze budynku Urzędu Miasta Torunia odbędzie się 59. sesja Rady Miasta Torunia. Radni zajmą się m.in. rozpatrzeniem projektu apelu w sprawie poprawy infrastruktury na liniach kolejowych, zmianami w budżecie miasta na rok 2023 i Wieloletniej Prognozie Finansowej na lata 2023-...
  • W toruńskim Centrum Szkolenia Wojsk Obrony Terytorialnej im. Kpt. Eugeniusza Konopackiego odbył się uroczysty apel z okazji przekazania obowiązków komendanta. Płk. Edwarda Chyłę zastąpił płk Przemysław Żukowski.
  • Po raz kolejny Centrum Nowoczesności Młyn Wiedzy przyłączył się do akcji “Weekend seniora z kulturą”, organizowanej przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
  • Zapraszamy na kolejną odsłonę “Toruńskiej Nocy Naukowców”. Wydarzenie odbędzie 29 września 2023 r. w godz. 18:00-20:00 i 20:00-22:00.
  • Ruszyły zapisy do II edycji projektu edukacyjnego o cieple „Ogrzewanie w pudełku”, przygotowanego przez PGE Energia Ciepła i PGE Toruń z Grupy PGE oraz Centrum Nowoczesności Młyn Wiedzy. W pierwszej edycji programu wzięło udział 30 szkół. Druga edycja skierowana jest do ponad 1600 uczniów z całej Polski i została rozszerzona o klasy I-III szkół...
  • Trzecia edycja Festiwalu Młodej Muzyki – Hommage a Mikołaj Kopernik – nadchodzi wielkimi krokami! Wzorem poprzednich edycji czeka na nas cała paleta artystycznych wydarzeń! Usłyszymy intrygujące prawykonania, muzykę elektroakustyczną, jazzową, a nawet piosenkę literacką! Na scenie wystąpią znakomici soliści, zespoły i orkiestry oraz spotkamy się...
  • Prezydent Torunia Michał Zaleski został nominowany w kategorii Najlepszy Prezydent Miasta 4. edycji Plebiscytu Mieszkanicznik Roku 2023. Głosowanie trwa do 10 października br. Organizatorem plebiscytu jest Stowarzyszenie Właścicieli Nieruchomości na Wynajem "Mieszkanicznik". Stowarzyszenie ma ok 22 000 obserwatorów oraz zrzesza 2000 członków...
  • Centrum Wsparcia Biznesu zachęca toruńskie szkoły do wzięcia udziału w XIX edycji Olimpiady Przedsiębiorczości.To innowacyjny projekt o społecznym i proprzedsiębiorczym charakterze. Organizowana od 2005 roku, jest jedną z największych olimpiad przedmiotowych w kraju.