Toruń tylko zaPLANowany - Pomysły na Ratusz Staromiejski

Opis wydarzenia:

9 października 2023 r. zapraszamy na kolejne spotkanie z cyklu Toruń tylko zaPLANowany. Katarzyna Kluczwajd opowie o pomysłach na Ratusz Staromiejski. Prelekcja odbędzie się w Książnicy Kopernikańskiej przy ul. Słowackiego 8. Początek o godz. 18.00. Wstęp jest bezpłatny.

Katarzyna Kluczwajd: Co by było, gdyby podczas odbudowy Ratusza w XVIII w. po wielkim wojennym pożarze 1703 roku elewacje zostały otynkowane i zyskały formy barokowe? Co by było, gdyby pruskie władze zrealizowały rekonstrukcję lub nadbudowę wieży, którą to ideę podejmowały kilkakrotnie? Gdyby przed elewacją zachodnią ustawiono konny pomnik cesarza Wilhelma I? Gdyby pomnik Kopernika opuścił "swój narożnik" przy Ratuszu? Co by było, gdyby hitlerowscy okupanci przebudowali Salę Mieszczańską na salę koncertową obejmującą dwa piętra?

Ratusza Staromiejskiego, łączącego funkcje administracyjne i reprezentacyjne, handlowe i kulturalne, dotyczy wiele niezrealizowanych konceptów. W połowie XIX w. myślano o urządzeniu wielkiej restauracji w piwnicach (także pod dziedzińcem), nowym wystroju Sali Rady, przekształceniu Sali Mieszczańskiej na koncertową i zaanektowaniu na ten cel przestrzeni II piętra. Jednym z pomysłów na rozwiązanie problemu braku miejsca dla pracujących tu instytucji było przekrycie dziedzińca szklanym dachem (1886).

Idea rekonstrukcji lub nadbudowy wieży, powracająca w ciągu półwiecza kilkakrotnie, nabrała intensywności w 1907 roku. Chodziło zarówno o formę architektoniczną, jak i o przywrócenie symbolu potęgi miasta. Temat żył w latach kolejnych, w 1914 roku zaproponowano formy neobarokowe (na zdjęciu). Ciekawa jest historia planowanej w 1905 roku publicznej toalety na dziedzińcu, wkomponowanej w architekturę elewacji i rytm jej wnęk.

Kolejne wizje przekształceń architektury i wnętrz Ratusza snuli niemieccy okupanci. Autorem wielu projektów był arch. Hans Döllgast, który planował m.in. z Sali Rady uczynić salę ślubów, z Sali Mieszczańskiej – salę koncertową, która miała objąć całe skrzydło zachodnie i być podwyższona o kondygnację nad nią. Niemcy ukazywali Ratusz jako sztandarowy przykład destrukcyjnego piętna 20 lat polskich rządów.

Z epoki PRL-u warto wspomnieć o Ratusza epizodzie nieomal uniwersyteckim – na początku 1946 roku rektor UMK czynił starania, aby do czasu budowy biblioteki zbiory ulokować w Ratuszu.

Przestrzeń Rynku Staromiejskiego stanowiła dogodne miejsce dla pomników. Ze zrealizowanym monumentem Kopernika (1853) wiążą się historie ewentualnej jego translokacji z powodu modernizacji torowiska tramwajowego (1918, 1919, 1927,1936). W jednym z projektów monument znalazł się w odległości zaledwie 3 m od Ratusza.

W 1927 roku magistrat ogłosił wśród studentów Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie konkurs na rozwiązanie urbanistyczne tej przestrzeni. Tematem było: przesunięcie pomnika Kopernika, elektryczne oświetlenie Ratusza, rozwiązanie kwestii chodnika i zieleni wokół gmachu. Powstały atrakcyjne formalnie projekty latarni ulicznych.