Toruń - gotyk na dotyk

W Toruniu znajduje się największa - po Krakowie - liczba autentycznych zabytków sztuki i architektury gotyckiej w Polsce. Gotyk jest znakiem rozpoznawczym Torunia. Dlatego oficjalnym hasłem promocyjnym miasta są słowa: "Toruń - gotyk na dotyk".

Toruń założono w czasach średniowiecza (akt lokacji w 1233 r.). Miasto uniknęło w swojej burzliwej historii zniszczeń o totalnym zasięgu, choć wiele średniowiecznych budowli (m.in. kościół św. Mikołaja  i zamek krzyżacki) zostało zniszczonych. Wiele zachowanych średniowiecznych zabytków wykonano zgodnie z kanonem gotyckim.

Jednym z argumentów, które zdecydowały o tym, że toruńska starówka została 4 grudnia 1997 r. wpisana na Światową Listę Dziedzictwa UNESCO, był autentyzm średniowiecznego i gotyckiego profilu Torunia. W sporządzonym przez zespół toruńskich naukowców opracowaniu, które stanowiło główną część wniosku o zaliczenie Torunia do grona miejsc dziedzictwa światowego, zaznaczono niezwykłą wagę zachowanej, średniowiecznej i gotyckiej spuścizny:

• w Toruniu powstało i przetrwało do dziś wiele średniowiecznych budowli. Wszystkie reprezentują najlepsze osiągnięcia gotyckiej architektury ceglanej w Europie;
• zachowane w Toruniu domy mieszkalne stanowią największy i najlepiej zachowany zespół gotyckiej architektury mieszkalnej w Europie północnej; 
• zachowany w stanie zbliżonym do pierwotnego unikalny układ przestrzenny to cenne źródło materialne do dziejów rozwoju miast w średniowiecznej Europie; 
• Ratusz Staromiejski łączy w sposób nigdzie indziej niespotykany funkcje sądowe, administracyjne i handlowe; 
• toruński zespół staromiejski łączy w sobie cechy nadrzecznego miasta portowego, miasta podwójnego (Stare i Nowe Miasto) z cechami miasta sprzężonego z zamkiem; 
• w Toruniu, niezależnie od wysokiego stopnia samodzielności, widoczne są wpływy przodujących ośrodków sztuki europejskiej z Brugią, Gandawą i Lubeką na czele. Fakt ten uznaje się za świadectwo istnienia europejskiej wspólnoty kulturowej miast hanzeatyckich; 

Toruń był w średniowieczu związany z wieloma wydarzeniami o ogromnej wadze i znaczeniu historycznym. Odegrał ważną rolę w chrystianizacji i kolonizacji Prus, był głównym pośrednikiem w hanzeatyckim handlu z Europą wschodnią, był też w tej części Europy najważniejszym ośrodkiem kształtowania się poczucia tożsamości stanowej mieszczaństwa oraz miejscem podpisania Traktatu Toruńskiego w 1466 r.

Potwierdzeniem niezwykłej klasy toruńskiej starówki jest również raport sporządzony przez litewskiego prof. Jonasa Glemzę, który złożył wizytę ekspercką w Toruniu w październiku 1996 r. Wyrażone w nim opinie o materiale nominacyjnym i uwagi o stanie miasta stały się podstawą pozytywnej decyzji Komitetu UNESCO w Neapolu z 4 grudnia 1997 r. Zawarte w raporcie prof. Jonasa Glemzy wnioski są spisem powodów, dla których Toruń stał się własnością kulturową całego świata. Oto niektóre spostrzeżenia raportu prof. Jonasa Glemzy:

• Cenna zabudowa historycznego miasta - średniowieczne kościoły, ratusz - reprezentuje sobą arcydzieła ludzkiego geniuszu twórczego. Spełniają one wymagania średniowiecznego systemu obronnego (mury, bramy, ruiny zamku, położenie Starego i Nowego Miasta). 
• Toruń został wpisany na listę siedmiu centrów historycznych Polski. 
• W skład nominacji wchodzą Stare i Nowe Miasto (wyraźne przykłady średniowiecznego rozplanowania miasta) oraz ruiny Zamku Krzyżackiego. 
• Do kryteriów nominacyjnych zaliczają się: historia średniowiecznego miasta, szczególnie jego idee naukowe i znaczenie miasta dla regionu. 
• Toruń jest wspaniałym przykładem średniowiecznego miasta-portu rzecznego w swej historii łączącego Polskę, Niemcy, Prusy, Skandynawię i Litwę. 
• W obszarze Starego i Nowego Miasta przetrwały liczne, autentyczne, wartościowe budowle gotyckie, renesansowe i barokowe. 
• Toruń posiada także cenny, dwupierścieniowy system fortyfikacji miejskich wzniesiony przez Prusaków – zabytek XIX-wiecznej architektury obronnej. 
• Toruń to unikalne wśród miast Związku Hanzeatyckiego miejsce urodzin Mikołaja Kopernika.

>>> Przejdź do stron o toruńskich zabytkach

Czytaj też:

• Mikołaj Kopernik
• Toruński gotyk
• Toruńskie pierniki
• Uniwersytet Mikołaja Kopernika
• Krzyżacy - założyciele Torunia
• Toruński Flisak
• Toruński anioł
• Wiślana panorama Torunia