Kultura Toruńskiego Piernika wpisana na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego. 17 kwietnia 2025 roku podsumowano starania Torunia o wpis i podziękowano depozytariuszom tradycji piernikarskich.

- Dziś oficjalnie komunikujemy, że Kultura Toruńskiego Piernika została wpisana na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego. Jest to wielkie wydarzenie, które oznacza, że toruński piernik to nie jest tylko produkt spożywczy, ale pełnoprawny symbol Torunia. To najbardziej rozpoznawalny symbol obok Kopernika, bo jak pokazują wszystkie statystyki, Toruń na świecie jest znany i z Kopernika, i z piernika – mówił zastępca prezydenta Torunia Adam Szponka. – Sława piernika wynika nie tylko z oryginalnego wyglądu, ale z ciągłości tradycji piernikarskiej i oczywiście ze smaku, który rok do roku odkrywany jest przez miliony turystów w naszym mieście. Ten wpis pokazuje, że w naszych instytucjach, mówiąc o pierniku, nie pokazujemy tylko produktu, ale również część naszej kultury, naszego lokalnego dziedzictwa, z której jesteśmy bardzo dumni. 

Prezydent Adam Szponka podziękował Muzeum Okręgowemu w Toruniu, który prowadził skomplikowany proces wpisania Kultury Toruńskiego Piernika na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego, jednocześnie jednocząc środowisko działające wokół piernika.

- Bardzo się cieszę, że możemy dziś wspólnie świętować wpisanie Kultura Toruńskiego Piernika wpisana na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego. Gratuluję wszystkim depozytariuszom. Szczególne słowa uznania dla koordynatorki tego przedsięwzięcia Pani Małgorzaty Mikulskiej-Wernerowicz i nieobecnego Krzysztofa Lewandowskiego – powiedziała koordynatorka regionalna Narodowego Instytutu Dziedzictwa ds. Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Anna Baran. - To jest niesamowity wpis, szczególnie dlatego, że grupa depozytariuszy była naprawdę bardzo szeroka i taka droga do wpisu jest zawsze trudna. Wszystkie spotkania doprowadziły do tego, że dziś mamy sukces i możemy wspólnie cieszyć się z wpisania Kultury Toruńskiego Piernika na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego. 

Lista Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego jest prowadzona przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego we współpracy z Narodowym Instytutem Dziedzictwa. Jest to taki oficjalny spis żywych przejawów niematerialnego dziedzictwa z całej Polski. Obecnie jest 112 wpisów, a lista funkcjonuje od 2013 roku. 

Anna Baran wspominała że dwa dni temu został uruchomiony program dotacyjny Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego „Niematerialne – przekaż dalej”.

- Gorąco zachęcam, aby organizacje pozarządowe i instytucje kultury, ale takie, które nie są współtworzone przez Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, związki wyznaniowe i kościoły, przejrzały dokładnie regulamin, bo do godziny 15:00, 16 maja można składać wniosek w tym programie dotacyjnym. Informacje na ten temat są na stronie www.nid.pl/dotacje i na pewno warto tematem się zainteresować, bo jest to program adresowany do depozytariuszy m.in. Krajowej Listy Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego i jego głównym celem programu jest wzmacnianie przekazu międzypokoleniowego. Instytucje, które wspierają proces popularyzacji toruńskiego piernika, mogą starać się o taką dotację, a jest o co walczyć, bo nawet do 50 tys. zł można uzyskać w tym programie dotacyjnym Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego - dodała Anna Baran.

Depozytariuszami tradycji piernikarskich są piernikarze, eksperci, muzealnicy, mieszkańcy miasta, producenci i sprzedawcy pierników, twórcy form piernikarskich, edukatorzy prowadzący warsztaty piernikowe, przewodnicy miejscy, przedstawiciele branży gastronomicznej, turystycznej oraz środowisk naukowych i artystycznych.

Przypomnijmy, że decyzją Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Kultura Toruńskiego Piernika została wpisana na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego 9 kwietnia 2025 roku.

Historia toruńskiego piernika sięga średniowiecza, a jego nazwa wywodzi się od staropolskiego słowa „pierny”, które oznaczało pieprzny. Pierniki toruńskie, oparte na prostych składnikach jak mąka, miód i przyprawy korzenne, stały się jednym z symboli Torunia, a ich wyjątkowy smak i aromat przez wieki przyciągały uwagę nie tylko mieszkańców, ale i gości z całej Polski.

Pierniki toruńskie charakteryzują się także unikalnym wyglądem. Formowane w przeróżne kształty, często ozdobione misternymi wzorami, stały się swoistą formą sztuki. Stare drewniane formy, które przetrwały do dziś, ukazują, jak pierniki były wypiekane w przeszłości, a popularnymi motywami były wizerunki postaci, karety, serca czy symbole Torunia.

Pierniki, początkowo luksusowy towar, wręczane były na dworach królewskich i jako cenne podarunki. Z biegiem czasu, tradycja stała się popularna w Toruniu, a same pierniki zaczęły pełnić rolę prezentów wręczanych podczas ważnych wydarzeń.  Dziś toruńskie pierniki to nie tylko kulinarna tradycja, ale także symbol miasta. Toruń kontynuuje swoją piernikarską historię, organizując wydarzenia jak Święto Piernika czy Świąteczny Festiwal Toruńskiej Katarzynki. Muzeum Toruńskiego Piernika oraz prywatne piernikarnie oferują interaktywne warsztaty, łącząc edukację z zabawą. Piernik stał się także inspiracją dla nowych produktów kulinarnych, takich jak piernikowe lody, ciasta czy piwa o korzennym smaku.

Fot. © UMT 2025, autor: Magdalena Dębczyńska-Wróblewska, licencja: CC BY-NC 4.0